Temat: Początek życia człowieka

Wiek uczniów: szko­ła ponadpodstawowa
Przed­miot: wy­cho­wa­nie do ży­cia w ro­dzi­nie, go­dzi­na wy­cho­waw­cza, biologia

Cel ogól­ny:

• uświa­do­mie­nie so­bie, że ży­cie ludz­kie roz­po­czy­na się od poczęcia.

Ce­le szczegółowe:

• wie, co to jest kod ge­ne­tycz­ny i in­for­ma­cja genetyczna;
• zna fa­zy kształ­to­wa­nia się człowieka;
• po­zna­je ba­da­nia na­uko­we do­ty­czą­ce po­cząt­ku ży­cia człowieka;
• uświa­da­mia so­bie, że ży­cie ludz­kie roz­po­czy­na się od mo­men­tu poczęcia;
• ro­zu­mie, że ży­cie jest wiel­kim darem;
• uświa­da­mia so­bie, że jest oso­bą niepowtarzalną.

Me­to­dy i for­my pracy:

mi­ni­pro­jekt, mi­ni pre­zen­ta­cja mul­ti­me­dial­na, po­ga­dan­ka, pra­ca in­dy­wi­du­al­na, pra­ca z tek­stem (cy­ta­ty z książ­ki Eko­lo­gia pro­kre­acji bądź ze stro­ny internetowej),

Środ­ki dydaktyczne:

mi­ni­pre­zen­ta­cja mul­ti­me­dial­na, kar­tecz­ki czer­wo­ne i zie­lo­ne, go­to­we ma­te­ria­ły kse­ro (lub link www.ekologiaprokreacji.pl do tych ma­te­ria­łów), kar­tecz­ki z cy­ta­ta­mi z en­cy­klo­pe­dii, słow­ni­ków, podręczników.

Bi­blio­gra­fia:

• stro­na in­ter­ne­to­wa www.pro-life.pl/materialy-edukacyjne/ (Bi­blio­tecz­ka Pro-Li­fe nr 1: Od kie­dy? Od po­czę­cia, str. 9–10)
• stro­na in­ter­ne­to­wa: ekologiaprokreacji.pl
• stro­na in­ter­ne­to­wa: https://pro-life.pl/wp-content/uploads/2019/08/folder-kazde-poczete-dzieco-ma-prawo-do-zycia.pdf
• stro­na in­ter­ne­to­wa: https://www.tvp.info/44972774/badanie-96-proc-biologow-zadeklarowalo-ze-zycie-zaczyna-sie-od-poczecia

Czas: 45 min

Prze­bieg zajęć

1. Wstęp (5 min)
2. Ty­dzień wcze­śniej na­uczy­ciel roz­da­je uczniom kil­ka zia­ren wa­rzyw na kieł­ki, po­da­jąc ich na­zwy. Za­da­niem uczniów jest wy­ho­do­wa­nie ich i co­dzien­ne ro­bie­nie zdjęć na­sio­nek, a tak­że przy­nie­sie­nie go­to­wych kie­łek na ko­lej­ne zajęcia.
3. Na biur­ku na­uczy­cie­la w szkla­nym wa­zo­nie są przy­go­to­wa­ne cy­ta­ty z ksią­żek na­uko­wych, któ­re ucznio­wie wy­lo­su­ją po za­ję­ciach (za­łącz­nik nr 2).
4. Ucznio­wie dzie­lą się swo­imi spo­strze­że­nia­mi i zdję­cia­mi – róż­ni­ca­mi w kieł­ko­wa­niu. Na­uczy­ciel za­da­je pytania:
5. a) „Pro­szę wy­ja­śnić, czy kieł­ki w obec­nym mo­men­cie przy­po­mi­na­ją wa­rzy­wo, któ­re za­sia­li­ście? Czy z ziar­na np. rzod­kiew­ki mo­że wy­ro­snąć kapusta?”
6. b) Co świad­czy o tym, że to jed­no ziar­no po kieł­ko­wa­niu nie za­mie­ni się w inne?

Ucznio­wie po­win­ni uświa­do­mić so­bie, że każ­de ziar­no ma swój ma­te­riał ge­ne­tycz­ny, któ­ry już się nie zmie­ni tzn. z da­ne­go ziar­na po­wsta­nie do­kład­nie ta­kie wa­rzy­wo, ja­ki ma w so­bie za­pi­sa­ny genom.

Ge­nom to ca­ły ma­te­riał ge­ne­tycz­ny da­nej ro­śli­ny. Ba­da­nia ge­ne­tycz­ne od­kry­wa­ją bu­do­wę i funk­cję bio­lo­gicz­ną ge­no­mu ro­ślin­ne­go (tzn. wszyst­kich ge­nów) oraz je­go czę­ści regulacyjnych.

1. Roz­wi­nię­cie (30 min)
2. Na­uczy­ciel włą­cza mi­ni­pre­zen­ta­cję mul­ti­me­dial­ną (za­łącz­nik nr 1) i za­da­je pytania:
3. a) Co łą­czy te zdjęcia?

Od­po­wiedź: wszyst­kie te zdję­cia nio­są ja­kąś in­for­ma­cję i są za­szy­fro­wa­ne, jed­nak ma­ją pe­wien kod, czy­li al­fa­bet łaciński.

1. b) Czym jest kod genetyczny?

To ro­dzaj szy­fru, któ­ry za­pi­su­je da­ne informacje.

Ucznio­wie na lek­cji bio­lo­gii uczy­li się o DNA, dla­te­go za­gad­nie­nie to oma­wia­my bar­dzo ogólnie.

1. c) Kie­dy we­dług cie­bie za­czy­na się ludz­kie ży­cie i dla­cze­go tak uważasz?

Ucznio­wie wy­po­wia­da­ją się, moż­na za­pi­sać od­po­wie­dzi na ta­bli­cy. Za­pew­ne bę­dą różne.

Na­uczy­ciel przy­po­mi­na krót­ką in­for­ma­cję się o za­płod­nie­niu: każ­da ko­mór­ka ludz­kie­go cia­ła po­sia­da 46 chro­mo­so­mów. Ga­me­ty roz­rod­cze na­to­miast – ko­mór­ka ja­jo­wa i plem­nik ma­ją ich po 23, czy­li po­ło­wę. Kie­dy do­cho­dzi do ich po­łą­cze­nia, po­wsta­je no­wa ko­mór­ka, ma­ją­ca 46 chro­mo­so­mów, bę­dą­ca naj­wcze­śniej­szym sta­dium no­we­go organizmu.

2. Na­uczy­ciel roz­da­je uczniom po dwie kart­ki: CZERWONĄ i ZIELONĄ. Czer­wo­na ozna­cza od­po­wiedź NIE, zie­lo­na – TAK. Na­uczy­ciel za­da­je py­ta­nia w for­mie ankiety:

• Czy ten ludz­ki or­ga­nizm na naj­wcze­śniej­szym eta­pie roz­wo­ju mo­że póź­niej być wa­rzy­wem? (NIE)
• Czy okre­ślo­ne wszyst­kie ce­chy czło­wie­ka, jak wzrost, ko­lor oczu i wło­sów, uzdol­nie­nia, tem­pe­ra­ment, skłon­ność do cho­rób „po­ja­wia­ją się” po kil­ku dniach lub mie­sią­cach? (NIE)
• Ma­my na­stę­pu­ją­ce fa­zy kształ­to­wa­nia czło­wie­ka: zy­go­ta, mo­ru­la, bla­stu­la, em­brion, płód, no­wo­ro­dek, dziec­ko, mło­dzie­niec, do­ro­sły i oso­ba star­sza. Czy DNA zy­go­ty róż­ni się od DNA oso­by star­szej u te­go sa­me­go czło­wie­ka? (NIE)
• Czy kod ge­ne­tycz­ny DNA mat­ki jest ta­ki sam jak kod ge­ne­tycz­ny DNA dziec­ka? (NIE)
• Czy oso­ba, któ­ra nie­do­ma­ga np. jest nie­wi­do­ma, spa­ra­li­żo­wa­na, nie ma zdol­no­ści ludz­kiej na­tu­ry? (NIE)
• Czy ist­nie­ją choć dwie oso­by o tym sa­mym ko­dzie ge­ne­tycz­nym? (NIE)

Wszyst­kie od­po­wie­dzi udzie­lo­ne przez uczniów po­win­ny być ne­ga­tyw­ne. Do­cho­dzi­my do praw­dy, że ży­cie ludz­kie za­czy­na się od poczęcia.

(Do­dat­ko­we py­ta­nie po­za an­kie­tą: Czy em­brion – dziec­ko w po­cząt­ko­wej swo­jej fa­zie roz­wo­ju ma pra­wo do ochro­ny? Kto chro­ni dziec­ko w po­cząt­ko­wej fa­zie? Od­po­wiedź: chro­ni je mat­ka, gdyż sa­mo jesz­cze nie po­tra­fi prze­żyć po­za jej organizmem).

3. Na­uczy­ciel przed­sta­wia naj­now­sze ba­da­nia do­ty­czą­ce po­cząt­ków ży­cia czło­wie­ka, któ­re są opu­bli­ko­wa­ne w in­ter­ne­cie (mo­że udo­stęp­nić na mo­ni­to­rze mul­ti­me­dial­nym lub po­dać mło­dzie­ży wy­dru­ko­wa­ny ma­te­riał): https://www.tvp.info/44972774/badanie-96-proc-biologow-zadeklarowalo-ze-zycie-zaczyna-sie-od-poczecia i pro­si o krót­ką wy­po­wiedź na te­mat tych badań.

• Pod­su­mo­wa­nie (5 min)

Na­uczy­ciel roz­da­je każ­de­mu ucznio­wi kse­ro, na któ­rym są zda­nia le­ka­rzy, do­ty­czą­ce po­wsta­nia czło­wie­ka oraz ha­sła ze słow­ni­ków me­dycz­nych ze­bra­nych w pu­bli­ka­cji Eko­lo­gia pro­kre­acji (link www.ekologiaprokreacji.pl) Pro­si, aby ucznio­wie za­po­zna­li się z tekstem,

a na­stęp­nie wy­bra­li je­den cy­tat, któ­ry bę­dzie pod­su­mo­wa­niem lek­cji (pro­si­my o wy­po­wiedź 2 – 3 uczniów w za­leż­no­ści od cza­su). Na­stęp­nie na­uczy­ciel pro­si, aby każ­dy uczeń wy­cho­dząc z kla­sy, wy­lo­so­wał je­den cy­tat przy­go­to­wa­ny przez na­uczy­cie­la, a znaj­du­ją­cy się w szkla­nym wa­zo­nie. Na­uczy­ciel pro­si, aby każ­dy uczeń prze­czy­tał w do­mu cytat

i przy­niósł go z so­bą na na­stęp­ne zajęcia.

Opra­co­wa­ła Agniesz­ka Szczepańska

ZAŁĄCZNIK 2

„Nie­mow­lę­ta. Mia­nem tym okre­śla się zu­peł­nie ma­łe dzie­ci. Ży­cie ta­kiej istot­ki roz­po­czy­na się z chwi­lą po­łą­cze­nia się w cie­le mat­ki ma­leń­kie­go ja­jecz­ka z nie­wiel­ką ko­mór­ką po­cho­dzą­cą od oj­ca, zwa­ną plemnikiem…”.

(„Pierw­sza en­cy­klo­pe­dia” (dla dzie­ci), Wyd. Del­ta W‑Z, War­sza­wa 1996, str. 22)

—————————————————————————————————————–

„Jak wy­glą­da­li­śmy, za­nim się uro­dzi­li­śmy? Pod­czas cią­ży brzuch ko­bie­ty ca­ły czas się po­więk­sza, po­nie­waż roz­wi­ja się w nim dziec­ko. Z dwóch mi­kro­sko­pij­nych ko­mó­rek po­wsta­je ma­ły czło­wiek (…). Na po­cząt­ku cią­ży nie­na­ro­dzo­ne jesz­cze dziec­ko na­zy­wa­my em­brio­nem, a od trze­cie­go mie­sią­ca płodem”.

(Ma­ło słów du­żo wie­dzy. Mo­je cia­ło” (en­cy­klo­pe­dia dla dzie­ci), Wyd. Fir­ma Księ­gar­ska J.

i K. Ole­sie­juk, Oża­rów Ma­zo­wiec­ki 2009, str. 4)

—————————————————————————————————————–

„Za­pa­mię­taj! Ży­cie ludz­kie roz­po­czy­na się od mo­men­tu za­płod­nie­nia, czy­li po­łą­cze­nia ko­mór­ki ja­jo­wej z plem­ni­kiem”. (Pod­ręcz­nik „Przy­ro­da wo­kół nas” dla kla­sy IV szko­ły pod­sta­wo­wej, E. Bo­brzyń­ska i in., Wyd. Ku­ba­jak, Kra­ków 2007, str. 202)

—————————————————————————————————————–

prof. dr hab. med. M. Tro­szyń­ski, gi­ne­ko­log-po­łoż­nik: „Roz­wój czło­wie­ka za­czy­na się od po­łą­cze­nia dwóch ko­mó­rek – ga­me­ty żeń­skiej, czy­li ko­mór­ki ja­jo­wej (oocy­tu), i ga­me­ty mę­skiej – plem­ni­ka, w ak­cji za­płod­nie­nia”. „Po­łoż­nic­two. Ćwiczenia”,

(Pod­ręcz­nik dla stu­den­tów me­dy­cy­ny, PZWL, War­sza­wa 2003, str. 69)

—————————————————————————————————————–

„Roz­wój czło­wie­ka. Roz­wój osob­ni­czy (on­to­ge­ne­za) obej­mu­je wiel­kie zmia­ny, któ­re za­cho­dzą od chwi­li po­wsta­nia pierw­szej ko­mór­ki no­we­go osob­ni­ka, aż do je­go śmierci.

Choć jest to roz­wój cią­gły, wy­róż­nia się w nim dwa głów­ne eta­py: y roz­wój prenatalny –

od po­czę­cia do na­ro­dzin, y roz­wój po­st­na­tal­ny – od na­ro­dzin do śmierci”.

(Pod­ręcz­nik „Bio­lo­gia na cza­sie 2” dla li­ceum ogól­no­kształ­cą­ce­go i tech­ni­kum, F. Dubert

i in., Wyd. No­wa Era, War­sza­wa 2013, str. 352)

—————————————————————————————————————–

Prof. dr hab. med. An­drzej Pa­szew­ski, ge­ne­tyk: „Otóż od bar­dzo wie­lu lat do­kład­nie wia­do­mo, kie­dy czło­wiek za­czy­na swój in­dy­wi­du­al­ny byt. Mo­men­tem tym jest po­łą­cze­nie ludz­kich ko­mó­rek roz­rod­czych, czy­li gdy po­wsta­je zy­go­ta, z któ­rej w spo­sób cią­gły roz­wi­ja się or­ga­nizm czło­wie­ka we­dług wła­sne­go pro­gra­mu ge­ne­tycz­ne­go (…). Tak więc, je­śli ktoś ma kło­pot z od­po­wie­dzią na py­ta­nie, kie­dy po­wsta­je czło­wiek, niech uzu­peł­ni swo­ją wie­dzę, bo o nią tu cho­dzi – wie­dzę, któ­ra w tej spra­wie ma ta­ki sam sto­pień pew­no­ści jak to,

że Zie­mia jest okrągła”.

(Rzecz­po­spo­li­ta, 7 czerw­ca 2015)

—————————————————————————————————————–