Oświadczenie Polskiego Stowarzyszenia Obrońców Życia Człowieka w sprawie zbadania przez Trybunał Konstytucyjny zgodności z ustawą zasadniczą przesłanki eugenicznej do aborcji

Pol­skie Sto­wa­rzy­sze­nie Obroń­ców Ży­cia Czło­wie­ka z na­dzie­ją przy­ję­ło de­cy­zję Sę­dziów Try­bu­na­łu Kon­sty­tu­cyj­ne­go o wy­zna­cze­niu ter­mi­nu pro­ce­do­wa­nia wnio­sku o stwier­dze­nie nie­zgod­no­ści z Kon­sty­tu­cją Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej czę­ści za­pi­sów Usta­wy o pla­no­wa­niu ro­dzi­ny, ochro­nie pło­du ludz­kie­go i wa­run­kach do­pusz­czal­no­ści prze­ry­wa­nia cią­ży, ze­zwa­la­ją­cych na za­bi­ja­nie nie­na­ro­dzo­nych dzie­ci, u któ­rych ba­da­nia pre­na­tal­ne lub in­ne prze­słan­ki me­dycz­ne wska­zu­ją na du­że praw­do­po­do­bień­stwo cięż­kie­go i nie­od­wra­cal­ne­go upo­śle­dze­nia al­bo nie­ule­czal­nej cho­ro­by za­gra­ża­ją­cej ży­ciu oraz jed­no­cze­śnie ape­lu­je do Sej­mu Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej o zwięk­sze­nie bez­pie­czeń­stwa ma­te­rial­ne­go ro­dzin z nie­peł­no­spraw­ny­mi dzieć­mi.

Uzna­nie w usta­wie z 7 stycz­nia 1993 r. wzglę­dów eu­ge­nicz­nych za prze­słan­kę do­pusz­cza­ją­cą prze­rwa­nie ży­cia czło­wie­ka w sta­dium pre­na­tal­nym jest sprzecz­ne z prze­pi­sa­mi Kon­sty­tu­cji Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej z 2 kwiet­nia 1997 r. gwa­ran­tu­ją­cy­mi ochro­nę ży­cia czło­wie­ka (art. 38), po­sza­no­wa­nie i ochro­nę god­no­ści oso­by ludz­kiej (art. 30) oraz ochro­nę przed dys­kry­mi­na­cją (art. 32). Le­ga­li­za­cja abor­cji eu­ge­nicz­nej sank­cjo­nu­je prak­ty­kę se­lek­cjo­no­wa­nia osób ze wzglę­du na stan ich zdro­wia. Przy­pi­su­je oso­bom trze­cim (le­ka­rzom) sze­ro­ką pre­ro­ga­ty­wę do roz­strzy­ga­nia, któ­re cho­ro­by speł­nia­ją kry­te­rium eu­ge­nicz­ne w spo­sób wy­star­cza­ją­cy do za­bi­cia nie­na­ro­dzo­ne­go dziec­ka. Za­kres dys­kry­mi­na­cji eu­ge­nicz­nej osób nie­na­ro­dzo­nych skut­ku­je po­zba­wie­niem ich fun­da­men­tal­ne­go, kon­sty­tu­cyj­ne­go do­bra, ja­kim jest pra­wo od ży­cia i je­go ochro­ny, god­no­ści i ochro­ny przed dyskryminacją.

Uza­sad­nie­nie

1. Nie­zby­wal­ne pra­wo do ży­cia każ­dej oso­by ludzkiej

W świe­tle ak­tu­al­nej wie­dzy na­ucza­nej w szko­łach i na uni­wer­sy­te­tach nie ule­ga wąt­pli­wo­ści, że ży­cie czło­wie­ka zo­sta­je za­po­cząt­ko­wa­ne w na­stęp­stwie po­łą­cze­nia się dwóch ko­mó­rek roz­rod­czych – ga­met żeń­skiej i mę­skiej w po­stać ko­mór­ki ma­cie­rzy­stej zwa­nej zy­go­tą, któ­ra od tej chwi­li za­czy­na żyć wła­snym ryt­mem (por. prof. dr hab. med. Ma­ria Ry­ba­ko­wa, Ko­mi­tet Roz­wo­ju Czło­wie­ka Wy­dzia­łu Na­uk Me­dycz­nych PAN).

Pra­wo to jed­no­znacz­nie zo­sta­ło za­gwa­ran­to­wa­ne w art. 38 Kon­sty­tu­cji: „Rzecz­po­spo­li­ta Pol­ska za­pew­nia każ­de­mu czło­wie­ko­wi praw­ną ochro­nę ży­cia”. Ochro­na ta nie mo­że być ogra­ni­cza­na przez ak­ty nor­ma­tyw­ne niż­sze­go rzę­du i za­wę­ża­na do po­szcze­gól­nych ka­te­go­rii osób. Kon­sty­tu­cja chro­ni ży­cie każ­de­go czło­wie­ka bez wyjątków!

Try­bu­nał Kon­sty­tu­cyj­ny już w orze­cze­niu z 28 ma­ja 1997 r. (sy­gna­tu­ra K26/96) stwier­dził, że: „war­tość kon­sty­tu­cyj­nie chro­nio­ne­go do­bra praw­ne­go, ja­kim jest ży­cie ludz­kie, w tym ży­cie roz­wi­ja­ją­ce się w fa­zie pre­na­tal­nej, nie mo­że być róż­ni­co­wa­na. (…) Od mo­men­tu po­wsta­nia ży­cie ludz­kie sta­je się więc war­to­ścią chro­nio­ną kon­sty­tu­cyj­nie. Do­ty­czy to tak­że fa­zy prenatalnej”.

2. Pra­wo do god­no­ści i ochro­ny przed dyskryminacją

Pre­na­tal­na se­gre­ga­cja osób z uwa­gi na stan zdro­wia, wska­zu­ją­ca, kto mo­że się na­ro­dzić, a kto nie, na­ru­sza god­ność czło­wie­ka i jest for­mą bez­po­śred­niej dyskryminacji.

Se­gre­ga­cja ta na­stę­pu­je w chwi­li po­wzię­cia przez per­so­nel me­dycz­ny prze­ko­na­nia o „du­żym praw­do­po­do­bień­stwie” wy­stą­pie­nia nie­peł­no­spraw­no­ści lub wa­dy wro­dzo­nej dziec­ka. Licz­ne świa­dec­twa ro­dzi­ców po­twier­dza­ją na­ro­dzi­ny zdro­we­go dziec­ka po­mi­mo po­dej­rze­nia w okre­sie pre­na­tal­nym de­fek­tów roz­wo­jo­wych bę­dą­cych wska­za­niem do abor­cji. Tym nie­mniej osią­gnię­cie pew­no­ści co do nie­ko­rzyst­nej dia­gno­zy pre­na­tal­nej nie mo­że sta­no­wić uza­sad­nie­nia dys­kry­mi­na­cji osób tak zdia­gno­zo­wa­nych i skut­ko­wać po­zba­wie­niem ich ży­cia. Abor­cje eu­ge­nicz­ne nie­jed­no­krot­nie prze­pro­wa­dza­ne są na oso­bach, któ­re po­mi­mo no­si­ciel­stwa da­nej jed­nost­ki cho­ro­bo­wej po uro­dze­niu fak­tycz­nie by­ły­by zdol­ne do sa­mo­dziel­nej egzystencji.

Dy­na­micz­nie roz­wi­ja­ją­ca się dia­gno­sty­ka pre­na­tal­na mu­si słu­żyć do­bru nie­na­ro­dzo­ne­go dziec­ka, je­go zdro­wiu i umoż­li­wiać częst­sze prze­pro­wa­dza­nie ope­ra­cji jesz­cze w ło­nie mat­ki czy tuż po uro­dze­niu. Nie mo­że być na­rzę­dziem se­lek­cji i wska­za­niem do uśmier­ca­nia dzie­ci, u któ­rych po­dej­rze­wa się chorobę.

3. Po­trze­ba za­bez­pie­cze­nia wła­ści­wych po­staw spo­łecz­nych wo­bec narodzonych

Stwier­dze­nie nie­kon­sty­tu­cyj­no­ści kwe­stio­no­wa­nych prze­pi­sów usta­wy z 1993 r. nie jest wy­łącz­nie spra­wą ochro­ny dzie­ci w sta­dium pre­na­tal­nym, ale rów­nież za­bez­pie­cze­niem wła­ści­wych po­staw spo­łecz­nych wo­bec osób z róż­ny­mi po­sta­cia­mi nie­peł­no­spraw­no­ści oraz ro­dzin wy­cho­wu­ją­cych dzie­ci z ze­spo­ła­mi ge­ne­tycz­ny­mi i wa­da­mi roz­wo­jo­wy­mi. W isto­cie cho­dzi o za­trzy­ma­nie po­głę­bia­ją­cej się w pol­skim spo­łe­czeń­stwie men­tal­no­ści eu­ge­nicz­nej wy­ra­ża­ją­cej się w apro­ba­cie uty­li­tar­nie ro­zu­mia­nej ka­te­go­rii „ja­ko­ści ży­cia”, któ­ra mo­że zo­stać uży­ta tak­że prze­ciw­ko in­nym gru­pom wie­ko­wym osób z niepełnosprawnością.

Pre­na­tal­na se­lek­cja eu­ge­nicz­na pro­wa­dzi po­śred­nio do styg­ma­ty­za­cji osób już na­ro­dzo­nych z ze­spo­ła­mi ge­ne­tycz­ny­mi i cho­ro­ba­mi roz­wo­jo­wy­mi uzna­ny­mi w do­tych­cza­so­wej prak­ty­ce me­dycz­nej i wy­kład­ni pra­wa za uza­sad­nia­ją­ce ich eli­mi­na­cję przed na­ro­dze­niem. Uchy­le­nie roz­pa­try­wa­nych prze­pi­sów jest ko­niecz­ne tak­że z uwa­gi na ochro­nę zdro­wia psy­chicz­ne­go na­sto­let­nich i do­ro­słych już osób z jed­nost­ka­mi cho­ro­bo­wy­mi, któ­re obec­nie sta­no­wią wska­za­nie do abor­cji eu­ge­nicz­nej. Oso­by te nie­jed­no­krot­nie prze­ży­wa­ją kry­zy­sy psy­chicz­ne i du­cho­we na sku­tek po­stu­la­tów wy­su­wa­nych w de­ba­cie pu­blicz­nej o utrzy­ma­nie lub po­sze­rze­nie prze­pi­sów ze­zwa­la­ją­cych na abor­cję ta­kich osób jak one.

Jak po­ka­zu­je przy­kład m.in. Bel­gii i Ho­lan­dii eu­ge­ni­ka pre­na­tal­na mo­że otwo­rzyć dro­gę praw­ną do po­sze­rza­nia za­kre­su do­pusz­czal­no­ści prak­tyk eu­ge­nicz­nych o ko­lej­ne czyn­ni­ki se­lek­cji oraz do przy­zna­wa­nia gre­miom me­dycz­nym co­raz szer­szych upraw­nień do kwa­li­fi­ko­wa­nia do eu­ge­nicz­nej eli­mi­na­cji osób na po­st­na­tal­nych eta­pach życia.

4. Dziec­ko ja­ko pa­cjent wy­ma­ga­ją­cy opie­ki i od­czu­wa­ją­cy ból

Dzie­ci nie­na­ro­dzo­ne z wa­dą lub cho­ro­bą le­tal­ną, co do któ­rych po­dej­rze­wa się, że ich zgon na­stą­pi w krót­kim cza­sie po po­ro­dzie, ma­ją pra­wo do opie­ki pa­lia­tyw­nej po na­ro­dze­niu i sto­so­wa­nia środ­ków prze­ciw­bó­lo­wych. Abor­cje eu­ge­nicz­ne są czę­sto prze­pro­wa­dza­ne w za­awan­so­wa­nych cią­żach, w for­mie in­du­ko­wa­ne­go po­ro­du. Z po­wo­du nie­doj­rza­ło­ści ukła­du od­de­cho­we­go dzie­ci ko­na­ją w bó­lu i umie­ra­ją na sku­tek udu­sze­nia, czę­sto nie bę­dąc na­wet ogrza­ne w in­ku­ba­to­rze i za­bez­pie­czo­ne w środ­ki znie­czu­la­ją­ce. Uśmier­ca­nie dzie­ci w wy­ni­ku abor­cji po­zba­wia je opie­ki neo­na­to­lo­gicz­nej i pa­lia­tyw­nej oraz nie chro­ni przed prze­wi­dy­wa­nym cier­pie­niem po na­ro­dze­niu, któ­re mo­że zo­stać ogra­ni­czo­ne dzię­ki wy­so­ko­spe­cja­li­stycz­nej opie­ce me­dycz­nej, na­to­miast wprost eks­po­nu­je je na cier­pie­nie wy­ni­ka­ją­ce z za­sto­so­wa­nej pro­ce­du­ry aborcyjnej.

5. Ro­dzi­na z dziec­kiem z nie­peł­no­spraw­no­ścią wy­ma­ga szcze­gól­nej ochro­ny praw­nej i materialnej

Stwier­dze­nie nie­kon­sty­tu­cyj­no­ści prze­słan­ki eu­ge­nicz­nej za­pew­ni bez­pie­czeń­stwo praw­ne ro­dzi­nom po­sia­da­ją­cym dziec­ko z nie­peł­no­spraw­no­ścią. Ro­dzi­ce z nie­ko­rzyst­ną dia­gno­zą pre­na­tal­ną po­czę­te­go dziec­ka by­wa­ją pięt­no­wa­ni spo­łecz­nie i pod­le­ga­ją na­ci­skom, ma­ją­cym na­kło­nić ich do prze­pro­wa­dze­nia abor­cji wbrew su­mie­niu, współ­czu­ciu i mi­ło­ści do ocze­ki­wa­ne­go dziecka.

Pol­skie Sto­wa­rzy­sze­nie Obroń­ców Ży­cia Czło­wie­ka po­stu­lu­je zwięk­sze­nie ze stro­ny Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej wspar­cia ro­dzin wy­cho­wu­ją­cych dzie­ci z nie­peł­no­spraw­no­ścią. Do­strze­ga ko­niecz­ność pod­nie­sie­nia kwo­ty za­sił­ku pie­lę­gna­cyj­ne­go o co naj­mniej 2 tys. zł mie­sięcz­nie. Wzrost stru­mie­nia fi­nan­so­we­go w tym za­kre­sie sta­no­wią­cy dla pań­stwa sto­sun­ko­wo nie­wiel­kie ob­cią­że­nie bu­dże­tu (o ok. 1,50 proc.) zna­czą­co uła­twi ro­dzi­nom po­no­sze­nie kosz­tów ży­cia, le­cze­nia i re­ha­bi­li­ta­cji dzie­ci cho­rych i z nie­peł­no­spraw­no­ścią. Nie­zbęd­ne jest rów­nież od­blo­ko­wa­nie opie­ku­nom po­bie­ra­ją­cym świad­cze­nia pie­lę­gna­cyj­ne moż­li­wo­ści wy­pra­co­wy­wa­nia do­cho­dów w opar­ciu np. o umo­wy cywilnoprawne.

Po­la­cy usta­no­wi­li obo­wią­zu­ją­cą Kon­sty­tu­cję „w po­czu­ciu od­po­wie­dzial­no­ści przed Bo­giem lub przed wła­snym su­mie­niem, (…) ja­ko pra­wa pod­sta­wo­we dla pań­stwa”. Pol­skie Sto­wa­rzy­sze­nie Obroń­ców Ży­cia Czło­wie­ka stoi na sta­no­wi­sku, że prze­pi­sy kon­sty­tu­cyj­ne mu­szą znaj­do­wać od­zwier­cie­dle­nie w usta­wo­daw­stwie zwy­kłym i po­stu­lu­je wy­klu­cze­nie prze­słan­ki eu­ge­nicz­nej z pol­skie­go po­rząd­ku praw­ne­go.

Za za­rząd Pol­skie­go Sto­wa­rzy­sze­nia Obroń­ców Ży­cia Człowieka

Woj­ciech Zię­ba, pre­zes zarządu

Mag­da­le­na Gu­ziak-No­wak, se­kre­tarz zarządu

Kra­ków, 24 wrze­śnia 2020 r.